Kardiyovasküler Risk Analizi

Kardiyovasküler Hastalıklar Nedir?

Kardiyovasküler hastalıklar, kalp ve damar sistemini etkileyen ve dünya çapında en yaygın ölüm nedenlerinden biri olan hastalık grubudur (WHO, 2023). Bu grupta koroner arter hastalığı, kalp krizi, felç, hipertansiyon, kalp kapak hastalıkları ve kalp yetmezliği bulunur. Temel mekanizma çoğunlukla damar sertliğidir (ateroskleroz). Bu süreçte damar iç yüzeyinde yağ ve iltihap hücrelerinden oluşan plaklar birikir, zamanla daralma ve tıkanmalara yol açar (Libby, 2021).

Risk faktörleri arasında yüksek LDL kolesterol, hipertansiyon, sigara kullanımı, diyabet, obezite, fiziksel inaktivite, sağlıksız beslenme ve kronik stres sayılabilir (Arnett et al., 2019). Bazı faktörler değiştirilebilirken (beslenme, egzersiz, sigara), genetik yatkınlık ve yaş gibi faktörler değiştirilemez.

Kıbrıs’ta Kardiyovasküler Hastalıkların Yaygınlığı

Kıbrıs, geleneksel Akdeniz diyetinin kalp dostu etkileriyle tanınsa da, modern yaşam biçiminin getirdiği değişimler bu avantajı azaltmaktadır. Araştırmalar, Kıbrıs’ta 18 yaş ve üzeri nüfusta kardiyovasküler hastalık prevalansının yaklaşık %24,8 olduğunu, erkeklerde bu oranın daha da yüksek olduğunu bildirmektedir (Kyprianidou et al., 2022). Hipertansiyon prevalansı %25-30 civarındadır ve koroner arter hastalığı ülke genelinde ölümlerin başlıca nedenlerinden biridir (ESC, 2023). Bu veriler, Kıbrıs’ta düzenli kardiyovasküler risk taramasının önemini vurgulamaktadır. Erken tanı ve önleyici müdahalelerle kalp krizi ve inme riski belirgin şekilde azaltılabilir (WHO, 2023).

Kardiyovasküler Riskin Gelişmiş Göstergeleri

Klasik lipid paneli (LDL, HDL, trigliserid) kardiyovasküler risk değerlendirmesinde önemlidir, ancak bazen yetersiz kalabilir. Özellikle LDL kolesterol normal görünmesine rağmen damar tıkanıklığı gelişebilen hastalarda daha ileri göstergeler kullanmak gerekir.

Apolipoprotein B (ApoB)

Apolipoprotein B, aterojenik lipoprotein parçacıklarının (LDL, VLDL, IDL) yüzeyinde bulunan ana proteindir. Her parçacıkta bir adet ApoB bulunduğu için kandaki ApoB düzeyi, toplam “kötü kolesterol taşıyan” parçacık sayısını yansıtır (Sniderman et al., 2019). Bu açıdan LDL kolesterolden daha doğru bir risk göstergesidir. Yüksek ApoB düzeyi, damar duvarına kolesterol taşıyan parçacık sayısının fazla olduğunu ve ateroskleroz riskinin arttığını gösterir. Güncel kılavuzlar, yüksek riskli hastalarda ApoB’nin 80 mg/dL’nin altında olmasını önermektedir (Grundy et al., 2019).

Lipoprotein(a) [Lp(a)]

Lp(a), LDL’ye benzeyen ancak apolipoprotein(a) adlı ek bir protein taşıyan lipoproteindir. Düzeyi büyük ölçüde genetik olarak belirlenmiştir ve yaşam boyu sabittir (Tsimikas, 2017). Yüksek Lp(a) düzeyleri, kalp krizi, felç ve aort darlığı riskini bağımsız olarak artırır (Bhatia et al., 2022).

Bugün için Lp(a)’yı düşüren ilaçlar sınırlıdır, ancak PCSK9 inhibitörlerinin ve yeni geliştirilen antisense tedavilerin düzeyi anlamlı şekilde azaltabildiği gösterilmiştir (Viney et al., 2020). Lp(a) ölçümü özellikle genç yaşta kalp krizi geçiren ya da ailesinde erken yaşta koroner hastalık öyküsü olan kişilerde yapılmalıdır.

Yüksek Duyarlılıklı CRP (hs-CRP)

C-reaktif protein, karaciğer tarafından üretilen ve vücuttaki inflamasyonu yansıtan bir proteindir. hs-CRP testi, çok düşük düzeydeki inflamasyonu bile tespit eder ve damar içi inflamasyonun bir göstergesi olarak kullanılır (Ridker, 2016). Çalışmalar, hs-CRP düzeyi yüksek olan bireylerde kalp krizi riskinin, LDL kolesterol normal olsa bile daha yüksek olduğunu göstermiştir (Ridker et al., 2008). Bu nedenle hs-CRP özellikle orta riskli bireylerde tedavi kararını netleştirmeye yardımcı olur.

Kardiyovasküler hastalıklar, Kıbrıs’ta ve dünya genelinde en önemli sağlık sorunlarından biridir. Erken risk analizi, bu hastalıkların önlenmesinde kritik rol oynar. ApoB, Lp(a) ve hs-CRP gibi ileri biyobelirteçler, kişisel risk profilini daha net ortaya koyar ve hedefe yönelik tedavi stratejileri geliştirilmesine yardımcı olur.

Bu testler standart kan testleri gibi koldan alınan kan örneği ile laboratuvar ortamd bakılmaktadır. Elite Hospital, bu testleri KKTC’de yapan tek hastanedir.

Kaynakça

• Arnett, D.K. et al. (2019). 2019 ACC/AHA Guideline on the Primary Prevention of Cardiovascular Disease. Journal of the American College of Cardiology, 74(10): e177–e232.
• Bhatia, H.S. et al. (2022). Lipoprotein(a) and cardiovascular disease: recent insights. Circulation Research, 131(9): 751–764.
• ESC (2023). Cyprus Country of the Month Report. European Society of Cardiology. Available at: https://www.escardio.org/static-file/Escardio/Subspecialty/EAPC/Country%20of%20the%20month/Documents/cyprus-country-of-the-month-full-report.pdf (Accessed: 20 September 2025).
• Grundy, S.M. et al. (2019). 2018 AHA/ACC Guideline on the Management of Blood Cholesterol. Journal of the American College of Cardiology, 73(24): e285–e350.
• Kyprianidou, M. et al. (2022). Prevalence of chronic diseases in Cyprus: a cross-sectional study. BMC Public Health, 22: 783.
• Libby, P. (2021). The changing landscape of atherosclerosis. Nature, 592: 524–533.
• Ridker, P.M. (2016). Inflammation, CRP, and risk of cardiovascular disease. Circulation Research, 118: 145–156.
• Ridker, P.M. et al. (2008). Rosuvastatin to prevent vascular events in men and women with elevated C-reactive protein. New England Journal of Medicine, 359: 2195–2207.
• Sniderman, A.D. et al. (2019). Apolipoprotein B and cardiovascular disease: a narrative review. JAMA Cardiology, 4(12): 1287–1295.
• Tsimikas, S. (2017). A test in context: lipoprotein(a). Journal of the American College of Cardiology, 69(6): 692–711.
• Viney, N.J. et al. (2020). Antisense oligonucleotides targeting apo(a) in people with raised lipoprotein(a): two randomised, double-blind, placebo-controlled, dose-ranging trials. The Lancet, 396(10255): 675–685.
• WHO (2023). Cardiovascular diseases (CVDs) fact sheet. World Health Organization. Available at: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/cardiovascular-diseases-(cvds) (Accessed: 20 September 2025).